مطبعه بریلمطبعه بریل، مؤسسه‌ای انتشاراتی در شهر دانشگاهی لیدن هلند است و این مؤسسه به سبب اهتمام به نشر انتقادی میراث مکتوب اسلام و نیز انتشار طبع اول و دوم دایرة المعارف اسلام شهرت جهانی یافته است. ۱ - بیوگرافی موسسهبریل، مطبعه، مؤسسه‌ای انتشاراتی در شهر دانشگاهی لیدن هلند؛ این مؤسسه به سبب اهتمام به نشر انتقادی میراث مکتوب اسلام و نیز انتشار طبع اول و دوم دایرة المعارف اسلام شهرت جهانی یافته است. نخستین پایه این مؤسسه، چاپخانه‌ای بود که توماس فن ارپنیوس (۱۵۸۴ـ۱۶۲۴) اولین بنیان‌گذار حقیقی جنبش خاورشناسی در هلند، براساس چاپخانه رافلنگیوس (۱۵۳۹ـ۱۵۹۷) در ۱۵۹۵ در خانه خود در شهر لیدن و با صرف مبلغی هنگفت از مال خویش، تأسیس کرد که به چاپخانه لیدن شهرت یافت [۱]
نجیب عقیقی، المستشرقون، ج۲، ص۲۹۹، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
[۲]
نجیب عقیقی، المستشرقون، ج۲، ص۳۰۳، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
[۳]
یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة والمعرّبة، ج ۱، ستون ۴۲۱، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
[۴]
Books on Arabia and the Islam، ص XVII printed and edited by E J Brill، Leiden ۱۹۵۷
۲ - مطالعات اسلامی در مطبعه بریلدر آن، افزون بر چاپ و نشر متون اسلامی، مطالعات اسلامی نیز صورت می‌گرفت. [۵]
نجیب عقیقی، المستشرقون، ج۲، ص۳۰۳، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
اما در واقع، پایه گذار مؤثر این مؤسسه یوردان لوختمن بود که در ۱۶۸۳ مؤسسه‌ای انتشاراتی به نام خود، در لیدن بنیاد نهاد که شهرت آن در حدود ۱۷۶۰ به اوج خود رسید. [۶]
کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، ج۱، ص۴۰، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲).
در ۱۸۰۰، ناشری جوان و مبتکر به نام یان بریل به مدیریت مؤسسه لوختمن برگزیده شد. در سال‌های مدیریت او، این مؤسسه جان تازه‌ای گرفت. یان بریل، پس از ۴۸ سال فعالیت، در ۱۸۴۸ بازنشسته شد. ۳ - تغییر نام موسسه به بریلو صاحبان مؤسسه لوختمن، که توان اداره مؤسسه را نداشتند، آن را به پسر یان بریل، اِوِرت یان بریل، فروختند و از آن پس، مؤسسه انتشاراتی لوختمن به مؤسسه انتشاراتی «بریل» شهرت یافت. اورت یان بریل کار‌های پدر را دنبال کرد و دامنه فعالیت‌های این مؤسسه را گسترد و با یاری و نظارت خاورشناسان سرشناسی چون دوزی، دخویه، و یونبل (جوین بول)، به نشر انتقادیِ بسیاری از کتاب‌های اسلامی پرداخت. پس ازدرگذشت ا. ی. بریل (۱۸۷۱)، وان اورت و استوپلاز مدیریت مؤسسه را برعهده گرفتند که این دو نیز، بدون تغییرنام مؤسسه، دامنه کار را بیش از پیش گستردند، تا سرانجام مؤسسه بریل در ۱۸۹۶ به صورت شرکت سهامی درآمد. [۷]
کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، ج۱، ص۴۰ـ۴۱، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲).
۴ - جهانی شدن مطبعه بریلاز اوایل سده بیستم، با تأسیس شعبه‌هایی در لندن، پاریس و لایپزیگ، کار مؤسسه بریل جنبه بین المللی یافت و نشر مجله‌های تخصّصی پس از جنگ جهانی دوم بر غنای آن افزود. هم اکنون این مؤسسه سالانه بیش از سی مجله تخصصی، سیزده سالنامه به زبان‌های مختلف و حدود صد عنوان کتاب تازه منتشر می‌کند. [۸]
کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، ج۱، ص۴۱، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲).
۵ - چاپ دایرة المعارف اسلامهمزمان با رشد روزافزون مطالعات اسلامی در غرب، مؤسسه بریل نیز بیش از پیش وسعت یافت، بویژه آن‌که کار چاپ «دایرة المعارف اسلام» نیز، که برجسته‌ترین دستاورد چندین سده مطالعات اسلامی در غرب به شمار می‌آمد، به این مؤسسه واگذار شد، و بدین سان مؤسسه بریل با اهتمام به چاپ اثری جهانی، خود نیز شهرت جهانی یافت. ۶ - چاپ آثار به اکثر زبانهامؤسسه بریل آثاری متنوّع به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی، قبطی، آشوری، بابلی، عبری، سریانی، حبشی، سامری، سانسکریت، جاوه‌ای، چینی و ژاپنی منتشر کرده است. [۹]
نجیب عقیقی، المستشرقون، ج۲، ص۲۹۹، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
۷ - برجسته‌ترین آثاراز میان برجسته‌ترین آثار انتشار یافته در این مؤسسه می‌توان به‌طور خلاصه از این‌ها نام برد: ۱- المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی (اثر ونسینک، ۱۹۳۷ـ ۱۹۸۸)؛ ۲- مثنوی مولوی (به کوشش نیکلسون، ۸جلد، متن و ترجمه و تفسیر، ۱۹۲۵ـ۱۹۳۷)؛ ۳- دوره هفت جلدیِ آثار جغرافیدانان عرب (به اهتمام دخویه، ۱۹۶۷)؛ ۴- معجم الادباء، اثر یاقوت حموی (به اهتمام مارگلیوث، ۱۹۰۸ـ۱۹۲۷)؛ ۵- تجارب الامم اثر ابوعلی مسکویه (به اهتمام لسترنج و دیگران، ۱۹۰۹ ـ ۱۹۱۷)؛ ۶- جامع التواریخ خواجه رشیدالدین فضل الله (به کوشش بلوشه، ۱۹۱۱) و ده‌ها کتاب دیگر. [۱۰]
کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، ج۱، ص۴۲، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲).
[۱۱]
نجیب عقیقی، المستشرقون، ج۲، ص۳۰۰ـ۳۰۱، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
آثار منتشر شده در مؤسسه بریل تا ۱۳۶۸ش /۱۹۸۳، بیش از شش هزار کتاب بوده که در مدت سیصد سال نشر یافته است. [۱۲]
کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، ج۱، ص۴۱، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲).
۸ - فهرست منابع(۱) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة والمعرّبة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰. (۲) نجیب عقیقی، المستشرقون، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱. (۳) کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، نشر دانش، سال ۳، ش ۵ (مرداد و شهریور ۱۳۶۲). (۴) Books on Arabia and the Islam، printed and edited by E J Brill، Leiden ۱۹۵۷. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۱۱۶۳، برگرفته از مقاله «مطبعه بریل». |